Blog
Umiejętności dla sukcesu
PSYCHOEDUKACJA stres mniejszościowy
Każdy z nas doświadcza w swoim życiu stresu, rozumianego jako reakcja organizmu na dany bodziec lub sytuację, która w jakiś sposób zaburza jego równowagę. Te bodźce i sytuacje stresowe są przez nas interpretowane jako coś, co przekracza nasze zasoby. Przykładowo, mogą to być takie zdarzenia jak:
- trudności w pracy,
- wypadek,
- rozwód,
- śmierć członka rodziny lub ukochanej osoby,
- zwolnienie z pracy,
- trudności w spłacie kredytu,
Takiego "zwykłego" stresu doświadczamy wszyscy, niezależnie od płci, orientacji czy wieku. Istnieje jednak rodzaj stresu, który dotyka tylko grupy mniejszościowe. Jest to tak zwany stres mniejszościco jest uznawane za dodatkowy stres dla grup mniejszościowych. Jest to rozumiane jako chroniczne napięcie spowodowane, między innymi, dyskryminacją, ograniczeniem praw, tradycją, polityką krajową, religią, niewidzialnością lub zinternalizowaną homofobią/bifobią/transfobią itp. oraz brakiem możliwości, jakie mają osoby z grupy większościowej.
Stres mniejszościowy nie jest "normalnym" codziennym stresem. Dotyka osoby, które są w jakiś sposób wykluczone społecznie, np. osoby niepełnosprawne, osoby o innym kolorze skóry, innym pochodzeniu lub właśnie osoby LGBTQIAP+. Ten specyficzny rodzaj stresu zawsze dotyczy osób nim dotkniętych i to od nich zależy, czy jest to tylko hałas codziennego życia, czy coś, co uniemożliwia normalne funkcjonowanie.
Model stresu mniejszości
Stres mniejszościowy jest zjawiskiem rozległym i według Ilana Meyera charakteryzuje się trzema podstawowymi cechami: wyjątkowość, przewlekłość i uwarunkowania społeczne.
Wyjątkowość w tym przypadku jest rozumiany jako dodatkowy stresor dla danej grupy mniejszościowej i stwarza znaczne obciążenie psychiczne. Wpływa to tylko na daną grupę społeczną, a nie na grupę społeczną jako całość.
- Wyniki dotyczące przewlekłości w mniejszości stres jest odczuwany praktycznie przez cały czas.
- Wyniki warunkowania społecznego ze struktur społecznych, instytucji lub procesów, które są poza osobą.
Można wymienić dwie kategorie czynników powodujących stres mniejszości: dystalny i proksymalny.
- Dystalny Czynniki te są zewnętrznymi i obiektywnymi konsekwencjami uprzedzeń, warunków życia lub struktur społecznych. Te konsekwencje to przemoc, zarówno fizyczna, jak i psychiczna, motywowana nienawiścią, np. odrzucenie, wykluczenie (mikroagresja).
- Proksymalny Czynniki wewnętrzne i subiektywne obejmują życie w ukryciu, oczekiwanie odrzucenia i zinternalizowaną homofobię (uprzedzenia wobec własnej orientacji lub tożsamości seksualnej).
Grupa większościowa stygmatyzuje i kategoryzuje osoby o odmiennych postawach itp. Osoby dyskryminowane przez grupę większościową próbują się w jakiś sposób bronić, np. poprzez mechanizmy obronne, co może być irracjonalne i frustrujące. Osoby chcące uniknąć stygmatyzacji i dyskryminacji kontrolują i zwracają uwagę na to, co mówią innym ludziom, np. nie mówią o swoich partnerach. Mogą również oczekiwać negatywnych reakcji społeczeństwa na informacje o ich odmiennej orientacji lub tożsamości seksualnej. Może się również zdarzyć, że osoba należąca do grupy mniejszościowej będzie stygmatyzować i obciążać się nieprzyjemnymi emocjami, tylko dlatego, że nie należy do grupy większościowej. Osoba taka może również dyskryminować grupę mniejszościową, z którą się identyfikuje.
Czy kiedykolwiek doświadczyłeś:
- unikanie tematów związanych z relacjami,
-Kontrolowanie tego, co się mówi i jak się to mówi,
-niewyrażanie siebie w sposób, w jaki by się chciało, np. poprzez ubranie,
-nie ujawniając swoich poglądów,
-Wzmocnij swoją czujność, aby bronić się przed "atakami" ze strony innych,
-uznanie przekonań społeczeństwa za własne,
-ukrywanie lub zaprzeczanie swojej tożsamości i orientacji seksualnej.
Stres mniejszości może prowadzić do:
- depresja,
- zaburzenia snu,
- zaburzenia nastroju,
- objawy psychosomatyczne,
- trudności w relacjach partnerskich,
- trudności z funkcjonowaniem seksualnym
- niższa samoocena,
- nadużywanie substancji,
- zwiększone poczucie niepokoju i winy
- myśli samobójcze
- samookaleczenie.
W tym miejscu należy podkreślić, że powyższe czynniki nie są spowodowane orientacją seksualną, ale stresem mniejszościowym, którego doświadcza dana osoba. Przyczynami trudności psychologicznych są: stygmatyzacja, uprzedzenia, patologizacja, izolacja, homofobia czy przemoc (mikroagresja, mikroprzemoc). Oczywiście fakt, że ktoś należy do grupy mniejszościowej nie powoduje zaburzeń czy problemów u takiej osoby, ale może być czynnikiem ryzyka. Z drugiej strony, przynależność do grupy mniejszościowej jest źródłem wsparcia dla innych członków grupy, którzy mogą mieć podobne problemy lub trudności. W takiej grupie można liczyć nie tylko na wsparcie, ale także na poczucie wspólnoty, zrozumienie, przezwyciężenie izolacji czy pomoc. Twoje doświadczenia życiowe są istotne i prawdziwe. Nie musisz zmagać się z nimi sam. Dlatego ważne jest, aby szukać wsparcia nie tylko u bliskich, ale także u osób specjalizujących się w tematyce LGBTQIA+, tworzyć własną sieć wsparcia, być sojusznikiem i osobą włączającą.
Czynniki zmniejszające negatywny wpływ stresu mniejszości:
Nie jest tak, że doświadczanie stresu mniejszości dotyka każdą osobę w równym stopniu. Mamy swoje indywidualne doświadczenia, różnice indywidualne, historię lub sposoby radzenia sobie. Istnieje kilka czynników, które mogą zmniejszyć negatywny wpływ stresu mniejszościowego (na podstawie Meyer, 2003b i Sytuacja społeczna osób LGBTQIA+ w Polsce. Raport 2019-2020):
- wsparcie społeczne - np. czy dana osoba ma na kogo liczyć, czy spotyka się ze zrozumieniem, czy ma do kogo zwrócić się o pomoc i ją otrzymać w razie potrzeby, czy ludzie wokół niej szanują jej zaimki osobowe
- skuteczne strategie radzenia sobie - np. proszenie innych o pomoc i radę, mobilizacja, przekierowanie uwagi na rzeczy poprawiające nastrój, modlitwa
- identyfikacja z grupą
- Iniewicz, G. (2015) Stres mniejszościowy u osób biseksualnych i homoseksualnych: W Poszukiwaniu Czynników Ryzyka i Czynników Chroniących. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Kampania Przeciw Homofobii i Lambda Warszawa (2021) Sytuacja społeczna osób LGBTA w Polsce. Raport za lata 2019-2020. (https://kph.org.pl/wp-content/uploads/2021/12/Rapot_Duzy_Digital-1.pdf)